موسیقی افتتاحیه ماموریت فضایی "پلانک" در 14 می 2009 و همراه با موشک آریان 5 از پایگاه گوایانا در فرانسه و به رهبری "آژانس فضایی اروپا" (اسا) نواخته شد.

حتی اگر در هفته های گذشته کارشناسان و دانشمندان اسا اعلام کرده باشند که "دستگاه بسامد بالا" (HFI)، یکی از دو ابزار اصلی این رصدخانه فضایی خاموش شده است این دستگاه توانست در طول ماموریت خود از کل پرتوهای پس زمینه کیهانی بیگ بنگ نقشه برداری کند و بر سراسر آسمان زمانی که جهان تنها 380 هزار سال داشت روشنایی افکند.

با به اتمام رسیدن مایع خنک کننده این دستگاه، حسگرهای HFI پلانک دیگر قادر نیستند با تمام قوا به توان خود ادامه دهند و نور بسیار ضعیف تابیده از انعکاس آغاز جهان را نشان دهند، اما حجم بالای اطلاعات شگفت انگیزی که این کاوشگر تاکنون موفق به جمع آوری آن شده است کار را برای فیزیکدان نجوم و ستاره شناسان به قدر کفایت هموار خواهد کرد.

بسیاری از نتایجی که "پلانک" تاکنون جمع آوری کرده است در روزهای 13 تا 17 فوریه 2012 در کنفرانس بین المللی علم در شهر بلونیای ایتالیا اعلام خواهند شد و جزئیات بی سابقه ای از میکروامواج آسمانی تابیده از بیگ بنگ را نشان خواهند داد.

رصدخانه فضایی پلانک چه دید؟

این تلسکوپ هرچند نتوانست یوفوها و بیگانگان فرازمینی را مشاهده کند اما توانست جهانی از شگفتی ها و احتمالات تقریباً نامحدودی را رصد کند. به طوریکه، تاکنون دهها مقاله علمی در نشریه معتبر Astronomy & Astrophysics منتشر شده اند تا غنای این پروژه را به تصویر بکشند.

کمتر از نیم میلیون سال پس از خلقت جهان در بیگ بنگ که در 13.7 میلیارد سال قبل رخ داد، کره گداخته آتشین نخستین شروع به سرد شدن کرد و به دمای 4 هزار درجه سلسیوس رسید و به این ترتیب، آسمان که تا آن زمان تیره بود شفاف شد و نور ستارگان، جهان را روشن کرد.

به تدریج که جهان گسترش یافت این نور قدیمی به حدی ضعیف شد که تنها می توانست در بسامدهای میکروامواج ساطع شود. طول موجی که امروز به کمک "پلانک" می توان آن را رصد کرد.

این نور به ما ردپاهای دقیقی از "خلقت جهان" عرضه می کند. با مطالعه این آثار برجای مانده، دانشمندان می توانند "بیگ بنگ" و جهان نخستین را با مشاهده و بررسی ستارگان و کهکشانهای ابتدایی بهتر درک کنند.

پلانک تاکنون توانسته است 5 مرتبه گنبد آسمان را کاوش کند درحالی که تئوریهای اولیه امکان 2 بار کاوش را پیش بینی کرده بودند.

نقشه جهان از اولیه نور جهان- این نقشه در اکتبر 2009 منتشر شد

 
چه دستگاههایی پلانک را یاری کردند؟

پلانک این کاوش عظیم را با دو "چشم" خود انجام داد. دو نوع دستگاه در این ماهواره وجود دارند که از فناوریهای بسیار متفاوتی استفاده می کنند. یکی از این دو، دستگاه بسامد کم (LFI) نام دارد که برپایه تقویت کننده (Amplifier) صدای کم استوار شده است. این تقویت کننده ها "ترانزیستور متعادل کننده الکترون بالا" (HEMT Amplifier) نامیده می شوند که تقویت کننده هایی هستند که سیگنال بسیار ضعیفی را که از عمق جهان دریافت می کنند تقویت کرده و آن را به سطوح قوی می رسانند. سپس این سیگنالها را یک "دیود حسگر" می تواند اندازه گیری کند. به این ترتیب این دستگاه از یک فناوری رادیویی برخوردار است که تنها ویژگی آن حساسیت بسیار زیاد است. این تقویت کننده ها برای رسیدن به حساسیتی که به آن نیاز دارند باید در دمای 20 درجه کلوین (در حدود 253 درجه سانتی گراد زیر صفر) سرد شوند تا به روشی دست یابند که امکان تثبیت بسیار زیاد این گیرنده های رادیویی برنامه ریزی شده را فراهم کند. چون ثبات و پایداری علاوه بر حساسیت بالا، دیگر ویژگی بزرگ این دستگاه است. در حقیقت بسیار مهم است که این دستگاهها ثبات و پایداری بالایی داشته باشند. این دستگاهها سیگنالهای جعلی را که می توانند با سیگنالهای بسیار ضعیف در آمیخته شوند در نظر نمی گیرند. این سیگنالهای ضعیف همانهایی هستند که می خواهیم آنها را در پس زمینه کیهان اندازه گیری کنیم. این دستگاه در بسامد بسیار پایین بین 30 تا 70 گیگاهرتز عمل می کنند.

ماهواره "پلانک" توانسته است در طول ماموریت خود چشم انداز جدیدی از "نقاشی بزرگ کیهانی" را به ما نشان دهد و رازهایی از تکامل جهانی که در آن زندگی می کنیم و از عمیق ترین فضای حومه بین ستاره ای را بر ما آشکار سازد و اطلاعاتی از بازیگران و عوامل پشت صحنه این "نمایش عظیم" را به ما ارائه کند

 این درحالی است که در این ماهواره برای بسامدهای بالاتر (بین 100 تا 850 گیگاهرتز) دستگاه دیگری با عنوان "دستگاه بسامد بالا" (HFI) وجود دارد که کار آن بولومتری (اندازه گیری انرژی ساطع شده از پرتوهای الکترومغناطیس)است. بولومترها ترمومترهای بسیار حساسی هستند که به افزایش دمایی که از پرتوهای با شدت کم و زیاد برانگیخته شده اند واکنش نشان می دهند. به منظور دستیابی به این حساسیت بسیار بالا، این بولومترها به خنک شدن حتی تا دمای 271 درجه سانتی گراد زیر صفر نیاز دارند. این اولین بار است که در فضا از دستگاهی استفاده می شود که تا این حد سرد شده است. به طوری که تاکنون هرگز حتی در لابراتوارهای زمینی نیز هیچ دستگاهی به این دمای بسیار پایین نرسیده بود. این دو دستگاه یعنی LFI و HFI طرح کانونی یک تلسکوپ واحد را با یکدیگر به اشتراک می گذارند و  به روشی بسیار فشرده در تلسکوپی که قطری در حدود یک متر و نیم  دارد در هم ادغام می شوند. این چشمی است که تلسکوپ با آن و درحالی که هم روی خود و هم در مدار خود می چرخد آسمان را محک زده و به تدریج تمام آسمان را پوشش خواهد داد و نقشه کاملی از اعماق کیهانی را با یک حساسیت بسیار بالا ارائه کند.

تصویری که پلانک از سحابی جبار گرفت- این عکس در آوریل 2010 منتشر شد

پلانک در مجموع 30 ماه فعالیت کرد و به بیش از دو برابر اهداف اولیه دست یافت. "ژان- لو پوژه" از دانشگاه پاریس جنوبی و یکی از سرمایه گذاران اصلی چشم HFI پلانک در این خصوص گفت: "این نتایج به ما اطلاعات بهتری نسبت به پیش بینی ها می دهند."

اکنون پلانک تنها با یک چشم باقیمانده خود (LFI) قادر است تا پایان سال 2012 به کار خود ادامه دهد و با حساسیت بالایی اطلاعات جمع آوری شده را برای افزایش کیفیت اندازه گیریها واکاوی کند.

پلانک تنها میکروامواج نخستین بیگ بنگ را نمی بیند بلکه امواج تابیده از گرد و غبارهای یخ زده ای که از تمام جهان عبور می کنند را هم رصد می کند.

نتایج اولیه این کاوشگر در سال 2010 اعلام شدند و نتیجه مهم دیگری از این بررسیهای اولیه در ژانویه 2011 به چاپ رسیدند که حاصل اندازه گیریهای دقیقی در طیف مادون قرمز از آسمان نخستین بودند.

این رصدهای پلانک نشان داد که چگونه بعضی از کهکشانهای اولیه، ستارگان را در ریتمهای تشنجی تولید می کردند که هزار برابر بیشتر از ریتم ستاره سازی است که امروز در کهکشان راه شیری رخ می دهد.

بسیاری از تحقیقات پلانک که در ارتباط با بیگ بنگ و جهان نوزاد هستند هنوز به مطالعات بیشتری نیاز دارند. نتایج این بررسیها که در اوایل سال 2013 منتشر خواهند شد مربوط به 15.5 ماه اول ماموریت پلانک است.

سپس در نخستین ماههای سال 2014 گزارش نهایی از تمام یافته های این رصدخانه فضایی تا پایان دوره ماموریت آن اعلام خواهد شد.
 
پلانک چگونه متولد شد؟

این ماهواره حاصل یک همکاری بزرگ اروپایی با حضور 15 کشور شرکت کننده به همراه بسیاری از صنایع و دانشمندان است. اولین تیمهایی که در همکاری این پروژه شرکت کردند از ایتالیا و فرانسه بودند که این پروژه را در سال 1992 در حدود 17 سال پیش آغاز کردند. ایتالیا توجه خود را به ساخت یک دستگاه برپایه گیرنده های رادیویی معطوف کرد درحالی که فرانسویها استفاده از بولومترها (دستگاه اندازه گیری انرژی حاصل از پرتوهای الکترومغناطیس) را پیشنهاد کردند و "اسا" هر دو پیشنهاد را پذیرفت و به این ترتیب "پلانک" متولد شد. این دستگاهها برای مطالعه امواج میکرو پس زمینه مفید هستند و در بسامدهای بالاتر از 100 گیگاهرتز برای سرد کردن بسیار زیاد دما از این بولومترها و ترمومترها استفاده می شود. بولومتر و گیرنده رادیویی، اولین دو دستگاه بزرگ این پروژه بودند. بعدها از این دو کشور خواسته شد که در دو کنسرسیوم بزرگ بین المللی شرکت کنند که یکی به سرپرستی ایتالیا و دیگری به سرپرستی فرانسه بود. اما در این کنسرسیومها تقریبا تمام کشورهای اروپایی و حتی آمریکا و کانادا نیز تحت عنوان "پروژه اسا" حضور یافتند و به این ترتیب این پروژه به ماموریت ترکیب این دو فناوری مختلف در یک ماهواره یکسان تبدیل شد.

گروهی از زمین شناسان آمریکایی با ارائه مدل جدیدی نشان دادند که ظرف 50 تا 200 میلیون سال آینده سه قاره آسیا، آمریکا و اروپا در هم ادغام خواهند شد و ابَرقاره ای به نام "آماسیا" را به وجود خواهند آورد.

به گزارش خبرگزاری مهر، این ایده که بیان می دارد قاره های فعلی ثمره از هم گسیختگی یک ابَرقاره قدیمی به نام "پانگئا" هستند یک قرن قبل توسط "آلفرد وگنر" ارائه شد.

آلفرد وگنر (1930- 1880) زمین شناس، هواشناس و مکتشف آلمانی در 6 ژانویه 1912 فرمول نظریه اشتقاق قاره ها را مطرح کرد که از آن، تئوری تکتونیک صفحه ای مشتق می شود.

کشف "وگنر" در سال 1912 برپایه مشاهداتی به دست آمد که درباره لبه های قاره های آمریکای جنوبی و آفریقا انجام شد و از تحقیقاتی که روی فسیلها و سنگها جمع آوری شده بود حمایت کرد. اما این نظریه تا نیمه دهه 60 نتوانست به تئوری غالب در زمین شناسی تبدیل شود تا اینکه در 1967 مورگان، مک کنزی و پارکر، نظریه تکتونیک صفحه ای را پردازش کردند.

این نظریه بازنویسی فرضیه ای بود که دو سال قبل از آن توسط "توزو ویلسون" ارائه شده بود. برپایه فرضیه، لیتوسفر که به پلاکها تقسیم می شود شناور است و روی قسمت نیمه گداخته جبه حرکت می کند.

بازسازی ابرقاره های روئینیا در 800 میلیون سال قبل و پانگئا در 200 میلیون سال قبل

این فرضیه بیان می کند که 7 صفحه بزرگ، 12 صفحه کوچک و دهها میکروصفحه در لیتوسفر وجود دارند. این صفحات می توانند هم از نوع قاره ای و هم از نوع اقیانوسی باشند.

حرکت آنها منجر به زمین لرزه، تشکیل رشته کوههای آتشفشانی (آند)، باز و بسته شدن اقیانوسها و ساخت رشته کوههایی چون آلپ و هیمالایا می شود.

این حرکات را گرمای ناشی از داخل زمین هدایت می کند که به شکل حبابهای سنگی مایع از درون سیاره بالا می آید. اما علاوه بر بازسازیهای گذشته، دانشمندان در خصوص اینکه در میلیونها سال آینده قاره ها به چه شکلی در خواهند آمد نیز تحقیقاتی را انجام داده اند و در این راه، فرضیه های مختلفی را ارائه کرده اند. این فرضیه ها تشکیل یک ابَرقاره جدید را پیش بینی می کنند و حتی این قاره یکپارچه را با عنوان "آماسیا" نامگذاری کرده اند.

درحقیقت، در تمام مدلهایی که تاکنون توسعه یافته اند پیش بینی می شود که این ابَرقاره نتیجه همجوشی و گداخت آمریکا با آسیا و در ادامه با آفریقا، استرالیا و حتی شاید جنوبگان خواهد بود.

تاکنون دو فرضیه بیشترین اعتبار را کسب کرده اند که برپایه فرضیه اول با عنوان "مدل درون- برگشت گرایی"، آماسیا در جایی که در گذشته "پانگئا" وجود داشته است شکل می گیرد و اقیانوس اطلس مسدود می شود.

در مدل دوم که با عنوان "مدل برون- برگشت گرایی" شناخته می شود اقیانوس آرام مسدود می شود و ابرقاره در جهت مخالف ابرقاره قدیمی شکل می گیرد.

مقایسه ابرقاره آماسیا و قاره های فعلی

اکنون به نظر می رسد که زمین شناسان دانشگاه ییل فرضیه سومی را هم ارائه کرده اند. این دانشمندان در پژوهشی که نتایج آن در مجله "نیچر" منتشر شده است مدل سومی با عنوان "مستقیم- برگشت گرایی" را نشان دادند.

برپایه این مدل جدید، آمریکا در ائتلاف با موقعیتی به نام "کمربند آتش" که در مرز میان شمال اقیانوس آرام و قاره ها قرار دارد باقی خواهد ماند و در اثر حرکت صفحات تکتونیکی به سمت شمال، دریای کارائیب و سپس اقیانوس منجمد شمالی مسدود می شود.

این محققان به منظور آزمایش این سه مدل، جغرافیای تاریخی توسعه قاره ها از پانگئا به بعد را بازسازی کردند و توانستند مراکز توده ابرقاره ها و فاصله زاویه ای برپایه اطلاعات دیرینه مغناطیس را اندازه گیری کنند.

نتایج این بررسیها حاکی از آن است که این مدل سوم می تواند از سد مشکلاتی که دو مدل قبلی در مواجهه با بازسازی تاریخ ابرقاره های قدیمی دارند عبور کند و نشان دهد که بین 50 تا 200 میلیون سال آینده دریای کارائیب ناپدید شده و آمریکا با آسیا و اروپا ادغام می شود و در اطراف قطب شمال ابرقاره آماسیا شکل می گیرد.

فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی هر 90 دقیقه یک‌بار به دور زمین گردش می‌کنند و در هر گردش، منظره‌ای باورنکردنی از روشنایی‌های شهری را در کنار شفق‌های قطبی در افق خود مشاهده می‌کنند.

این فیلم که به ‌تازگی توسط ناسا منتشر شده، از کنار هم قرار دادن تصاویری تهیه شده که فضانوردان در 30 ژانویه 2012 ثبت کرده‌اند. سفر از شمال مکزیک آغاز می‌شود و تا شمال‌غرب نیوبرانزویک ادامه می‌یابد. در این فیلم به ترتیب روشنایی‌های این شهرها قابل تشخیص است: شمال‌شرقی تگزاس، سن‌آنتونیو، هوستون، دالاس، اوکلاهاماسیتی، کانزاس‌سیتی، سنت‌لوئیس، میشیگان در حاشیه جنوبی دریاچه میشیگان و شهرهای کانادا که در افق شمالی دیده می‌شوند.

حلقه زیبای شفق‌های قطبی سبزرنگ در افق شمالی نیز هرچند در اوج فعالیت خود نیست، اما چشم‌انداز جالبی در افق پدید آورده است.

چهل‌وچند سال پس از نخستین تصویر رنگی از سیاره زمین، ناسا تصویری فوق‌العاده پرکیفیت را از سیاره مادری‌مان منتشر کرده است که به یاد آن تصویر خاطره‌انگیز، مروارید آبی نام گرفته است.